Motorun kaputunun altında çalışan binlerce parça arasında, görevi en kritik ancak kendisi en sessiz olan eleman şüphesiz ki triger sistemidir. Bir araç sahibi olarak yağ değişimini, fren balatalarını veya lastik basınçlarını takip etmek genellikle alışkanlıklarımız arasındadır. Ancak triger kayışı veya zinciri, genellikle kapalı bir muhafazanın arkasında gizlendiği için “gözden ırak, gönülden ırak” prensibine kurban gider. Oysa bu parça, motorunuzun yaşam çizgisidir. Koptuğu veya işlevini yitirdiği an, motorunuz için zaman durur ve genellikle binlerce liralık ağır bir faturayla karşı karşıya kalırsınız.
BGR Oto Servis olarak, servisimize çekici üzerinde gelen araçların önemli bir kısmının, zamanında yapılmayan triger bakımı yüzünden motor hasarı yaşadığını üzülerek görüyoruz. Bu yazımızda, motorun bu sessiz kahramanını (veya ihmal edilirse sessiz katilini) tüm detaylarıyla inceleyeceğiz.
Triger Sistemi Nedir ve Neden Hayatidir?
Triger sistemini bir orkestra şefine benzetebiliriz. Motorun çalışması için pistonların aşağı yukarı hareketi ile sübapların açılıp kapanma zamanlamasının milimetrik bir hassasiyetle uyumlu olması gerekir. İşte bu uyumu sağlayan, krank mili ile eksantrik mili arasındaki bağlantıyı kuran parça trigerdir.
Bu bağlantı, eski nesil veya bazı yeni nesil araçlarda kauçuk bazlı bir “kayış” ile sağlanırken, bazı motorlarda metal bir “zincir” ile sağlanır. Hangi tip olursa olsun, görevi aynıdır: Senkronizasyon. Eğer bu senkronizasyon bozulursa, pistonlar ve sübaplar aynı anda aynı yerde olmaya çalışır. Metal metale çarpar, sübaplar eğilir, pistonlar delinir ve motor kelimenin tam anlamıyla kendi kendini içeriden parçalar. Bu senaryo, “motor yemiş” tabirinin en sık karşılaşılan sebeplerinden biridir.
Kayış mı, Zincir mi? Farkları Nelerdir?
Araç sahipleri genellikle kendi araçlarında hangisinin olduğunu bilmeyebilir. Her iki sistemin de kendine has avantajları ve dezavantajları vardır.
Triger kayışı, özel kauçuk, kord bezi ve çelik tellerden oluşan kompozit bir yapıya sahiptir. En büyük avantajı sessiz çalışması ve maliyetinin nispeten daha düşük olmasıdır. Ancak kauçuk bir malzeme olduğu için zamana ve ısıya karşı dayanıksızdır. Hiç kullanılmasa bile, raf ömrü olduğu gibi araç üzerinde de belirli bir yıl ömrü vardır.
Triger zinciri ise bisiklet zincirine benzeyen ancak çok daha karmaşık ve dayanıklı metal bir yapıdır. Genellikle motorun ömrüyle eşdeğer olduğu düşünülse de bu büyük bir yanılgıdır. Zincir kopmaz diye bir kural yoktur; ancak kopmadan önce genellikle ses yaparak (şakırtı) uyarı verir. Zincirli sistemlerin en büyük düşmanı ise kalitesiz motor yağı ve aksatılan yağ bakımlarıdır. Çünkü zincir, motor yağı ile yağlanarak çalışır ve yetersiz yağlama zincirin uzamasına, gergilerin bozulmasına neden olur.
Değişim Zamanının Geldiğini Nasıl Anlarız?
İşin en tehlikeli kısmı burasıdır; triger kayışı genellikle kopmadan hemen öncesine kadar hiçbir belirti vermez. Fren balatası biterken ses yapar, debriyaj kaçırmaya başladığında çekiş düşer ama triger kayışı son ana kadar görevini sessizce yapar ve aniden kopar. Bu yüzden triger değişiminde “bekle ve gör” stratejisi uygulanmaz, “takvim ve kilometre” stratejisi uygulanır.
Üreticiler her model için bir değişim periyodu belirlemiştir. Bu genellikle 60.000 km ile 120.000 km arasında değişir. Ancak burada atlanan çok kritik bir nokta vardır: Yıl ömrü. Aracınızla 5 yılda sadece 10.000 km yapmış olabilirsiniz. “Kilometrem daha dolmadı” diyerek değişimi ertelemek, yapılacak en büyük hatadır. Çünkü kayışın ham maddesi olan kauçuk, motor sıcaklığı ve mevsim geçişleri nedeniyle zamanla sertleşir, elastikiyetini kaybeder ve çatlar. BGR Oto Servis olarak tavsiyemiz, kilometresi dolmasa bile 4-5 yılı dolduran kayışların mutlaka yenilenmesidir.
Zincirli sistemlerde ise durum biraz daha farklıdır. Genellikle soğuk havalarda ilk çalıştırma esnasında motordan gelen metalik bir şakırtı sesi, zincirin uzadığının veya gergilerin artık zinciri yeterince geremediğinin ilk sinyalidir. Bu sesi duyduğunuzda, “ısınana kadar idare eder” dememeli, derhal servise başvurmalısınız. Ayrıca motor arıza lambasının yanması ve bilgisayara bağlandığında “eksantrik mili konum sensörü hatası” gibi uyarılar vermesi de sente atlamış (zamanlaması kaymış) bir zincirin habercisi olabilir.
Triger Seti Değişiminde Nelere Dikkat Edilmeli?
Triger değişimi, basit bir parça değişimi değil, ağır bakım sınıfına giren cerrahi bir operasyondur. Bu işlem sırasında sadece kayışın veya zincirin değişmesi yeterli değildir. Sistem bir bütün olarak ele alınmalıdır.
Triger seti değiştirilirken, kayışla birlikte dönen gergi bilyaları ve avare kasnaklar da mutlaka yenilenmelidir. Eski bilyalar, yeni ve gergin takılan kayışın baskısına dayanamayabilir. Bilyanın kilitlenmesi, yeni kayışın kopmasına ve yapılan tüm masrafın boşa gitmesine neden olur.
Ayrıca bu işlem sırasında “devirdaim su pompası”nın da değişmesini şiddetle öneriyoruz. Çoğu araçta triger kayışı devirdaim pompasını da döndürür. Triger söküldüğünde devirdaim pompasına ulaşmak kolaydır. Eğer değiştirilmezse ve 10.000 km sonra su pompası arızalanırsa, sadece bu parça için triger sistemi tekrar sökülmek zorunda kalınır ve iki kat işçilik ödersiniz.
BGR Oto Servis Farkıyla Güvenli Sürüşler
Triger ve zincir değişimi, hata kabul etmeyen bir işlemdir. Sente ayarının (zamanlamanın) bir diş bile hatalı yapılması, motorun düzensiz çalışmasına, çekiş düşüklüğüne, yakıt tüketiminin artmasına ve hatta sübapların zarar görmesine neden olabilir. Bu nedenle bu işlem, sadece gerekli “kilitleme aparatlarına” (sentil) ve teknik bilgiye sahip uzman ellerde yapılmalıdır.
BGR Oto Servis olarak, triger değişimi işlemlerinde üretici standartlarına sadık kalıyoruz. Kullandığımız yedek parçalar, ya orijinal ekipman (OEM) ya da üretici montaj bandında kullanılan (Gates, Continental, INA gibi) birinci sınıf markalardır. Piyasada bulunan ve kalitesi belirsiz yan sanayi ürünleri, motorun kalbi sayılan bu sistemde asla kullanmıyoruz. Çünkü biliyoruz ki, trigerde ucuza kaçmak, aslında en pahalı kumardır.
Servisimizde işlem öncesinde aracınızın motor koduna özel diyagnoz cihazlarımızla kontrolleri sağlıyor, zincir veya kayış durumunu (gözle görülebilir kısımları) analiz ediyoruz. İşlem sırasında motorun en hassas ayarlarını, tork anahtarlarıyla fabrika verilerine uygun şekilde sıkıyoruz. Amacımız, aracınızı servisten çıkardıktan sonra aklınızda “acaba” sorusu kalmamasıdır.
Ertelemeyin, Riske Girmeyin
Motor revizyon maliyetlerinin on binlerce lirayı bulduğu günümüz ekonomik koşullarında, triger bakımı aslında aracınız için yaptığınız en uygun maliyetli sigortadır. Yolda giderken aniden stop eden bir motor, sadece maddi hasar değil, özellikle yüksek hızlarda sürüş güvenliğinizi de tehlikeye atar. Ailenizin ve kendinizin güvenliği için, motor kaputunun altındaki o sessiz tıkırtıya kulak verin.
Eğer aracınızın triger setinin en son ne zaman değiştiğini bilmiyorsanız, ikinci el yeni bir araç aldıysanız veya periyodik bakım zamanınız geldiyse, BGR Oto Servis’e bekleriz. Uzman teknisyenlerimizle aracınızın kalbini kontrol edelim, siz yola güvenle devam edin. Unutmayın, bakımlı araç yolda bırakmaz.
